Saatin Parcaları Nelerdir?

Tarih boyunca birçok değişime uğrayan ve bugün kullandığımız yapıya ulaşan saatler, bir takım temel parçaların bir araya gelmesiyle oluşmaktadırlar. Tasarım, üretim teknikleri ve kullanılan malzemeler itibarıyla birbirlerinden farklılaşan saatlerdeki temel parçaları bu yazımızda ele alacağız. Siz de saat parçaları hakkında merak ettiklerinizi öğrenmek için yazımızın devamına göz atabilirsiniz.

Saatin Fiziksel Yapısını Oluşturan Bileşenler:

• Kadran: Üzerinde indeks, latin ya da Roma rakamları ile saatin okunmasını sağlayan yüzeye verilen isimdir. Altındaki ayakları sayesinde makine ile birbirine sabitlenen kadran parçası genellikle metal zemin olarak tasarlanmakta olup bazı modellerde sedef vb. gibi farklı materyallerden de yapılabilir.

• Kasa: Saatin mekanik sistemini, kadranını ve göstergelerini bulunduran bölümdür. Kasa yapısı genel olarak saatin görsel özelliklerinin de öne çıktığı alandır. Oval, köşegen ya da fıçı formunda kasa tasarımları vardır. Kasanın genel işlevi ise mekanik sistemi ve kadranı dış etkenlere karşı korumaktır. Mekanik sistem ve kadran ile ilgili kasanın açılması gereken durumlarda arka kapak açılır. Arka kapak, kasaya vidalı veya sıkı geçirmelidir. Kasa aynı zamanda saatin çeşitli fonksiyonlarının kullanılmasını sağlayan düğmeleri taşır. Kasanın üst ve alt kısmında, boynuz adı verilen, kayışın kasaya takılmasını sağlayan parçalar vardır.

• Kayış: Temel olarak kol saat parçaları arasında estetik anlamda belirleyici bileşenlerden birisi de kayıştır. Saat kasasının kolda sabit kalabilmesini sağlayan bu parça kayış, bilezik veya kordon olarak tanımlanır. Çoğunlukla deri, silikon ve çelik gibi malzemelerle tasarlanan kayış üzerinde çeşitli sabitleyici parçalar bulunabilmektedir. Bilezik formundaki kayışlar, esnek yapılarıyla kola doğrudan takılabilirler. Yaygın olarak kullanılan kayış bileşeni ise toka olarak adlandırılır. Bazı modellerde bu tokanın butonlu olarak tasarlanması da söz konusudur ve bu parçaya klips adı verilmektedir . Klips parçası saatlerin kola takılması konusunda daha kullanışlı ve ergonomik bir yapı sağlamaktadır

• Makine:  Saatin asıl işlevini ( zamanın takibi ) gerçekleştirmek için en önemli parçadır. Ana özellikleri bakımından quartz ( pilli ) , kurmalı ve otomatik olarak üç çeşidi vardır. Kurmalı ve Otomatik makinelerde makine parçaları ayrılarak hasarlı parçaların yenisi ile değişimi sağlanabilirken pilli makineler genellikle pres makine ( fabrikada sabit üretim ) oldukları için arızalanması durumunda parçanın yenisi ile değişimi değil makinenin yenisi ile değişimi yapılmaktadır. 

Saatin Mekanik Sistemini Oluşturan Parçalar:

• Zemberek: Otomatik saatlerde kurma kolu ile gerilerek saatin tüm çarklarına hareket sağlayan parçadır. Zemberek ile saatin ihtiyaç duyduğu enerji rezervi doldurulmaz ise saat gün içerisinde koldan aldığı hareket ile çalışmaya devam edebilir fakat koldan çıkarıldığı zaman yeniden duracaktır.

• Dişli Takımı: Dişli takımının görevi saatin balans çarkına gücü taşımaktır. Bu parçalar aynı zamanda saniye, dakika ve saati meydana getirmektedir. Dişli çarkı olarak da tanınan ve birçok dişlinin bir araya gelmesiyle oluşan bu takım oldukça hassas bir sisteme sahiptir.

• Balans Çarkı: Zaman biriminin sayılması görevini gerçekleştiren asli parça balans çarkıdır. Balans çarkı, aralıksız olarak ileri ve geri hareketlilikleri meydana getirir. Bu yönden saat içerisinde sarkaç görevi de bu parçaya aittir.

• Maşa: Saat gösteren tüm sistemlerde kalp görevini üstlenen parça maşadır. Maşa, sahip olduğu kollarla balans çarkının osilasyonunu belirleyen vuruşları sağlar. Saatlerde duyulan tik-tak sesleri de bu parçadan gelir.

Saatlerde Bulunan Diğer Parçalar:

• Tepe: Kasanın  dış kısmında yer alan düğme şeklinde tasarlanmış parçaya tepe adı verilir. Mekanizmayla bağlantılı olmasına rağmen saat içindeki parçalar arasında yer almayıp, dış kısımda olan parçadır. Tepenin görevleri arasında akrep, yelkovanın ayarlanması ve mekanik saatlerde ana yayın kurulması vardır. Bu açıdan tepenin bir diğer ismi ise kurma koludur. Kurma kolunun makineye komut vermesini sağlayan parçaya tij denir. İnce metal bir tel olan tij üzerindeki vida dişleri ile makine içerisindeki çarkların çevrilmesine olanak sağlar. Hassas yapıdaki bu parçanın zarar görmesi saatin ayarlanmasına engel olacağı için kurma kolu ile yapılan işlemlerde hassas müdahaleler yapılması çok önemlidir.

• Bezel: Saatin camını kavrayan çerçevenin adı bezeldir. Bezeller ender olarak camın alt kısmında da bulunabilmektedirler. Bu parçanın genel görevi ise zaman farklılıklarının okunabilmesine yardımcı olmaktır. Bazı saatlerde bezel, tek yöne doğru çevrilebilme özelliğine sahiptir ve bazılarında ise iki yönlü olarak çevrilebilmektedirler. Bazı saatlerde ise bezelin sabitlenmiş olduğu görülür. Çevrilebilme özelliği bulunan bezeller süre ölçme özelliği sağlarlar. Sabit formdaki bezeller ise bazı saatlerde takometre ölçeği olarak kullanılabilmektedirler.

• A.Y.S:  Akrep-Yelkovan-Saniye takımı saat ve dakikanın okunabilmesi için kullanılmaktadır. Makineye bağlı Akrep-Yelkovan ve Saniye çarklarının kadranın ortasından yukarıya doğru uzantısı olan borunun üstüne oturtulan bu parçalar makineden aldığı hareket ile birlikte saat dakika ve saniyeyi göstermektedir.

Sistemlerine, tasarımlarına ve fonksiyonlarına bağlı olarak daha birçok farklı parça bulunduran saatlerde yaygın olarak bulunan saatin parçaları bu şekilde gösterilebilir.